سرشت شناسی

از دیدگاه آیورودا به هر یک از ما در زمان لقاح ساختار خاصی اعطا شده است که در تمام طول عمر با ما همراه شده است. این ساختار طرحی بی همتا از ترکیب پنج عنصر ذکر شده در بدن و نحوه ی ظهور آن ها در طول حیات ماست. این پنج عنصر در بدن به صورت سه طرح کلی به نام دوشا ظاهر می شوند که عبارتند از واتا( ترکیبی از هوا و اتر) ، پیتا ( ترکیبی از اب و آتش) و کافا( ترکیبی از زمین و آب). البته در هر فردی این سه دوشا به صورت یک سری دوشا که ترکیب منحصر به فردی از دوشاهای سه گانه که شامل نسبیت های خاصی از آنهاست وجود دارند و این ترکیب خاص نه تنها تعیین کننده ی تمامی اعمال فیزیولوژیک از جمله سوخت و ساز بدن فرد می باشد بلکه تیپ شخصیتی و حالات روانی او را نیز مشخص می کند. این طرح خاص دوشاهای سه گانه که در زمان لقاح رقم می خورد «پراکرتی» نامیده می شود. به طور کلی نوع بشر دارای هفت پراکرتی عمومی است که البته دارای تنوع های بسیار ریز و منحصر به فردی در تک تک افراد می باشد. پراکرتی های عمومی بر اساس دوشاهای غالب فردی توصیف می شوند. بطور مثال افرادی که تحت تاثیر غالب تنها یک دوشا هستند پراکرتی واتا، کافا یا پیتا دارند در حالی که افراد واتا کافا، واتا پیتا دارای 2 دوشای غالب هستند. پیچیده ترین طبیعت در افرادی است که هر دوشا در آ ن ها به یک میزان فعالیت دارد و کافاپیتا واتا هستند.( که البته این حالت مانند حالت تک دوشایی بسیار نادر است) ویژگی ها و آثار هر دوشا را بطور عمومی می توان بصورت زیر خلاصه کرد.

1-   واتا  : این دوشا نمایانگر حالت هوا و اتر می باشد و در واقع سبک ترین دوشا است و به همین جهت واتا معرف جریان و حرکت روان سلول ها در بدن مایعات و مواد در بین سلول ها و همچنین حرکت عضلات و اندام ها در هین انجام کار و حتی در جریان فکر در ذهن می باشد.

2-   پیتا   : معمولا به عنوان نیروی تغیییر دهنده توصیف می شود بطور مثال تغییر غذا از طریق هضم و تبدیل آن به انرژی از آثار پیتا است به این ترتیب پیتا کنترل کننده ی اعمال گوارش دمای بدن و سایر امور مربوط به سوخت وساز می باشد و آتش نماد مناسبی برای معرفی این دوشا است.

3-   کافا   : از سایر دوشا ها سنگین تر است و مسئول فراهم کردن ساختار فیزیکی و محتویات بدن می باشد. کافا که از زمین و آب تشکیل شده است نمادی از انباشتگی است و مولد ساختار های متراکم می باشد و به همین ترتیب کافا در بدن به صورت بافت ها و مایعات بدن تظاهر پیدا می کند  و مسئول ترمیم زخم ها، پر شدن حفره ها و عامل قدرت فیزیکی و ارتجاع پذیری ان می باشد